Το αύριο θα είναι το ίδιο με το σήμερα;

 

Μια από τις μεγαλύτερες ιστορικές προκλήσεις του ανθρώπου είναι η εύρεση τρόπου για να καταφέρει να προβλέψει το μέλλον αλλά και να επέμβει σε αυτό. Υπάρχει πράγματι μια πρακτική ώστε να μπορέσουμε να σχηματοποιήσουμε το μέλλον; Το μέλλον χαρακτηρίζεται από υψηλή αβεβαιότητα, τόσο υψηλή που πολλοί θεωρούν το μέλλον μη προβλέψιμο.

Υπάρχει η άποψη η οποία θεωρεί το μέλλον ως ένα άθροισμα τυχαίων γεγονότων χωρίς συνεκτικότητα μεταξύ τους. Πιστεύουν ότι η πορεία των πραγμάτων είναι διαγεγραμμένη, καταργώντας έτσι κάθε δυνατότητα παρέμβασης της ελεύθερης έκφρασης των ατόμων της κοινωνίας.

Εάν σε αυτή την βάση προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε ποιο θα είναι το αυριανό οικονομικό μοντέλο στην χώρα, θα καταλήξουμε ότι αυτό θα εξελιχθεί με μη γραμμικό τρόπο και μη προβλέψιμο λόγω της τυχαιότητας και της συγκυρίας. Στην οικονομία αρκεί μια τυχαία τεχνολογική εξέλιξη να αλλάξει τον τρόπο της παραγωγικής διαδικασίας.

Εδώ να προσθέσουμε το φαινόμενο μαύρος κύκνος «black swan» το οποίο αναφέρεται  σε φαινόμενα τα οποία δεν προσδοκούμε ότι θα εμφανιστούν, προκαλούν ακραίες καταστάσεις και ακραίες επιπτώσεις. Άρα η συχνή εμφάνιση τέτοιων γεγονότων «black swan» προσδίδει μια ασυνέχεια ή μη προβλεψιμότητα στο μέλλον.

Υπάρχει βέβαια και η αντίθετη άποψη ότι το μέλλον μπορεί να προβλεφθεί εάν ανατρέξουμε στο παρελθόν και αναγνωρίσουμε τους ρυθμούς, τα μοτίβα και τις τάσεις με τα οποία εξελίχθηκε η ιστορία.

Στηριζόμενοι λοιπόν στο ιστορικό παρελθόν μπορούμε να αντλήσουμε τις κατάλληλες πληροφορίες για να σχηματοποιήσουμε το μέλλον. Οι θεσμοί, η κοινωνία, ο πολιτισμός είναι χτισμένα πάνω στα γεγονότα του παρελθόντος. Αυτό το διαμορφωμένο από το παρελθόν παρόν θα οδηγήσει σε ένα παρόμοιο μέλλον, αφού η ιστορία τείνει να επαναλαμβάνεται. Πιθανόν να μην μπορέσουμε να προβλέψουμε το μέλλον αλλά στην καλύτερη περίπτωση μετά από την γνώση της ιστορίας θα βρούμε εκείνα τα εργαλεία με τα οποία θα καταφέρουμε να διαχειριστούμε τα αρνητικά γεγονότα που ενδεχομένως προκύψουν ώστε να περιορίσουμε της αρνητικές συνέπειες.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Επιχειρηματική ευκαιρία και καινοτομία.

 

Επιχειρηματική ευκαιρία είναι ο σκοπός και ο στόχος των στρατηγικών σχεδίων που μελετούν τα ανώτερα στελέχη (manager) στις οικονομικές μονάδες. Επιχειρηματική ευκαιρία είναι η ικανότητα να «δεις» πριν τους άλλους, μια ανάγκη της αγοράς που μένει ακάλυπτη ή που τώρα αρχίζει να σχηματίζεται και να δημιουργήσεις ένα νέο προϊόν ή μια νέα υπηρεσία που έρθει να ικανοποιήσει αυτή την ανάγκη. Η επιχειρηματική ευκαιρία δίνει ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα στην επιχείρηση απέναντι στους άλλες ανταγωνιστές της.

 

Επίσης θα πρέπει να γίνει αντιληπτή η διαφορά που υπάρχει μεταξύ επιχειρηματικής ευκαιρίας και καινοτομίας. Η επιχειρηματική ευκαιρία δημιουργεί ένα νέο προϊόν ή μια νέα υπηρεσία, ενώ η καινοτομία προσπαθεί ένα υπάρχον προϊόν ή μια υπηρεσία να τα διαφοροποιήσει ή να τα κάνει καλύτερα από τα όμοια προϊόντα ή υπηρεσίες της αγοράς. Η καινοτομία δημιουργεί νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην επιχείρηση συμβάλλοντας στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της.

Οι επιχειρηματικές ευκαιρίες προκύπτουν τυχαία ή υπόκεινται σε κανόνες και δύναται να προκύψουν μέσα από κάποια δραστηριότητα;

 Πράγματι οι επιχειρήσεις μπορούν να δημιουργήσουν επιχειρηματικές ευκαιρίες εάν επενδύσουν στην έρευνα, την ανάπτυξη και τη γνώση, σημαντικοί παράγοντες που βοηθούν τις επιχειρήσεις να αυξήσουν την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους.

 Επίσης η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί επιχειρηματικές ευκαιρίες διότι μέσα από εφαρμογές των νέων τεχνολογιών αναπτύσσονται νέα πεδία και δραστηριότητες στις επιχειρήσεις.

Μια προσεκτική ανάλυση της αγοράς θα μας προσφέρει σημαντικά δεδομένα και ευκαιρίες για τις εξελίξεις και τις τάσεις της αγοράς σε σχέση με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες.

Οι αλλαγές που συμβαίνουν σε ένα ευμετάβλητο περιβάλλον εάν αναγνωριστούν γρήγορα δημιουργούν Επιχειρηματική ευκαιρία.

Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που προσδίδει η Επιχειρηματική ευκαιρία προσφέρει μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς και μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους για την επιχείρηση.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Πέντε σενάρια για την Ελλάδα έως το 2035 και το πιο πιθανό σενάριο να συμβεί.

 

Οι αναμενόμενες εξελίξεις στα βασικά μεγέθη της κοινωνίας και της οικονομίας σκιαγραφούνται σε πέντε σενάρια. Το αφετηριακό, το ευνοϊκό το σταδιακής προσαρμογής το μη βιώσιμο και το δυσμενές. Το αφετηριακό σενάριο υπολογίστηκε με την χρήση του ιστορικού μέσου όρου της ετήσιας μεταβολής σε διάφορες μεταβλητές και με βάση αυτό πραγματοποιείται εκτίμηση για το πώς θα εξελιχθούν τα υπόλοιπα σενάρια.

Εκτιμώ ότι το πιο πιθανό σενάριο να συμβεί είναι το σενάριο σταδιακής προσαρμογής διότι προσφέρει την καλύτερη προσέγγιση  του μέλλοντος της ελληνικής οικονομίας. Οι βασικοί τομείς του παρουσιάζονται στην συνέχεια.

Στην κλιματική αλλαγή η Ελληνική κοινωνία θα προσαρμοστεί αργά και σταδιακά στην πράσινη ολοκλήρωση λόγω έλλειψη τεχνολογίας και της τάσης του πληθυσμού να θέτει βραχυπρόθεσμους στόχους.

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος παραμένει υπαρκτός αλλά σταδιακά μέσα από πολυμερείς συμφωνίες θα μειωθεί.

Στην υγεία και στην πληθυσμιακή εξέλιξη ο αργός ρυθμός τεχνολογικής προόδου δίνει μια σταδιακή προσαρμογή στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Επίσης το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού δεν δύναται να αντιστραφεί μέχρι το 2035.

Στην κοινωνία και στο πολιτιστικό υπόβαθρο υπάρχει μια σχετική αισιοδοξία στις προσδοκίες των πολιτών για το μέλλον. Οι θεσμοί κερδίζουν σταδιακά την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Στην πολιτική ο δείκτης της εξέλιξης του πλήθους της μεσαίας τάξης βαίνει μειούμενος επειδή το κράτος δεν θα λάβει κατάλληλες και στοχευμένες μεταρρυθμίσεις.

Στην Διακυβέρνηση λόγω του αποτελεσματικού τρόπου που ασκείται υπάρχει δυνατότητα σταδιακής προσαρμογής του κλίματος της πολιτικής αστάθειας, της αναποτελεσματικότητας, της μείωσης του κράτους δικαίου, της σταθεροποίηση της διαφθοράς.

Τέλος στην οικονομία υπάρχει επενδυτικό κενό και απαιτείται σταδιακά οι κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε δομικό μετασχηματισμό ώστε να καταστεί η χώρα φιλόξενο μέρος για επενδύσεις.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Η πορεία της ελληνικής οικονομίας από το 1985 μέχρι το 2035 με βάση τις φάσεις του φαινομένου των κυμάτων του Kondratieff.

 

Τα κύματα Kondratieff είναι ένα φαινόμενο που υποδουλώνει ότι η οικονομία ακολουθεί μακροχρόνια ένα περιοδικό μοτίβο. Συμβαίνει η υψηλή μεγέθυνση να κρατά μια περίοδο και μετά να ακολουθείται από χαμηλή μεγέθυνση, ενώ ο κύκλος αναλύεται σε 4 φάσεις που περιγράφονται ως εξής : Άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας.

Με βάση το μοντέλο του Kondratieff η ελληνική οικονομία τα τελευταία 50 χρόνια (1985-2035) έχει διαγράψει πραγματικές διακυμάνσεις και των τεσσάρων φάσεων του κύκλου. Ως παράγοντα υπολογισμού λαμβάνουμε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ επειδή αποτελεί την μεταβλητή με την μακροχρόνια ιστορικότητα στην ελληνική οικονομία.

Το έκτο κύμα της ελληνικής οικονομίας ξεκινάει από το 1983 και φτάνει μέχρι το 2012, με διάρκεια τα 29 έτη. Η φάση της «άνοιξης» της οικονομίας προέρχεται από το κατώτερο σημείο και επεκτείνεται συνεχώς με πτώση της ανεργίας, άνοδο της παραγωγικότητας, των μισθών και των τιμών. Ακολουθεί η φάση «το καλοκαίρι» με κορύφωση το 2000 και με χαρακτηριστικά ότι η οικονομία φθάνει το όριο των ανθρωπίνων και υλικών πόρων που διαθέτει. Η Τρίτη φάση «το φθινόπωρο» ακολουθεί από το 2000 έως το 2009 με χαρακτηριστικά την χαμηλή μεγέθυνση και την ισχυρή ύφεση της οικονομίας. Η τέταρτη φάση που χαρακτηρίζεται ως «χειμώνας» με ελάχιστο το 2012 παρατηρείται μια διατηρήσιμη περίοδο αποπληθωρισμού. Ορόσημα γεγονότα αυτού του κύκλου διακύμανσης της ελληνικής οικονομίας είναι η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ με την υιοθέτηση του ευρώ το 2002. Η χρηματο-οικονομική κρίση του 2008 καθώς και η προσφυγή της χώρας στον μηχανισμό στήριξης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής ένωσης με την ταυτόχρονη επιβολή νέων μέτρων.

Ο έβδομος κύκλος της ελληνικής οικονομίας αρχίζει από το 2013 μέχρι το 2035. Με βάση το αφετηριακό σενάριο, δηλαδή να περιγράφουμε το μέλλον με βάση την εικόνα που έχουμε σήμερα για την οικονομική δραστηριότητα. Η ελληνική οικονομία μετά από συνεχή σοκ, την πραγματοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων καθώς και την σημαντική κεφαλαιακή συνεισφορά του Ταμείου Ανάκαμψης, θα διάγει μια περίοδο άνοιξης και καλοκαιριού με αυξητική πορεία του κατά κεφαλήν ΑΕΠ και κορύφωση του 2024. Ορόσημα γεγονότα αυτής της περιόδου είναι η υγειονομική πανδημία του  COVID-19 με τις ανάλογες κρίση – προκλήσεις και ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν στην οικονομία.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) δεν είναι το κατάλληλο μέτρο για την αξιολόγηση της ποιότητας ζωής του ατόμου.

 

Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) είναι ένας οικονομικός δείκτης. Το ΑΕΠ αποτελεί το βασικότερο κριτήριο της οικονομικής ανάπτυξης μιας οικονομίας άρα και της ευημερίας της κοινωνίας. Σύμφωνα με την επαλήθευση των θεωριών του Malsow και του Menger που δηλώνουν ότι όταν επιτυγχάνονται υψηλά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης, τα άτομα στοχεύουν στην εκπλήρωση μετα-υλιστικών αναγκών που απορρέουν από τη γνωστική προκατάληψη, την αυτοεκτίμηση και την αυτοπραγμάτωση.

Σήμερα ο άκρατος καπιταλισμός, με την μεγιστοποίηση της κατανάλωσης και της οικονομικής χρησιμότητας δίνει σιγά σιγά χώρο σε μια ανάπτυξη που προϋποθέτει την «ικανοποίησης της ζωής», την βιώσιμη ανάπτυξη, όροι που δεν μπορούν να εκφραστούν μέσα από τον δείκτη του ΑΕΠ.

Ο χαρακτήρας της ευχαρίστησης από τη ζωή διαμορφώνεται υπό τρεις πυλώνες (i) τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ατόμου καθώς και το τι επιρροές ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον, (ii) τις αλλαγές στις προσωπικές αξίες και στις προτεραιότητες του ατόμου, και (iii) αλλαγές στις κοινωνικές αξίες που αφορούν την οικογένεια, την κοινωνία και τους βασικούς στόχους ζωής του ατόμου εν γένει (Headey &Muffels, 2016).

Στις ανεπτυγμένες κοινωνίες οι οικονομικές μεταβλητές που σχετίζονται με τον υλισμό δεν κατέχουν σημαντικό ρόλο. Κάτι τέτοιο, αλλάζει τον χάρτη των προτεραιοτήτων για την οικονομική πολιτική και γενικότερα την πολιτική ανατρέποντας την βαθύτατη πεποίθηση για τον καθοριστικό ρόλο του οικονομικού υποβάθρου στον τρόπο που σκέπτονται και αποφασίζουν τα άτομα και οι κοινωνίες τουλάχιστον όσον αφορά την ευχαρίστηση από τη ζωή.

Το ΑΕΠ μπορεί να αυξάνεται αλλά
να πλουτίζει ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού ενώ η κοινωνία στο σύνολο της να καθίσταται περισσότερο άνιση.

Καταλήγουμε ότι η έννοια της ανθρώπινης ευημερίας δεν προσδιορίζεται πλέον μόνο από το ΑΕΠ, αλλά από νέα διαφορετικά εργαλεία, όπως είναι η εκπαίδευση, η υγεία, η εργασία και ισορροπία ζωής-εργασίας, η περιβαλλοντική ποιότητα, η κοινωνική συνοχή, η πολιτική συμμετοχή και η ασφάλεια, που μπορούν να μετρήσουν τους δείκτες της ικανοποίησης της ζωής.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

«Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών στην ελληνική οικονομία είναι διαχρονικά χαμηλότερες από τις αντίστοιχες της ΕΕ-27, χωρίς να παρατηρείται τάση σύγκλισης μεταξύ των δύο περιπτώσεων». Που αποδίδεται αυτή η απόκλιση.

 

Η τοποθέτηση της χώρας μας στο χάρτη του διεθνούς εμπορίου υπολείπεται διαχρονικά από τις αντίστοιχες χώρες της ΕΕ-27. Το επίπεδο εξαγωγών της χώρας μας επηρεάζεται άμεσα από την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η οικονομική ανάπτυξη για πολλά χρόνια δεν είχε δυναμική λόγω χρόνιων παθογενειών και διαρθρωτικών εμποδίων.

Η διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας εμφανίζει ενδείξεις στασιμότητας και υποχώρησης. Η αδυναμία διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η στέρηση σε υποδομές, η γραφειοκρατία, η αναποτελεσματικότητα και το υψηλό κόστος εργασίας είναι μερικά εμπόδια στο δρόμο για την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Αυτό είναι κάτι, που στερεί την ελληνική οικονομία από ξένα κεφάλαια και επενδύσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό.

Πέρα από την έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων, υπάρχουν και θέματα από πλευράς πολιτείας που εμποδίζουν την ενίσχυση των εξαγωγών όπως οι δυσλειτουργίες στο δημόσιο τομέα, η υψηλή φορολογία και η αδυναμία ενίσχυσης του εμπορίου. Εμπόδια υπάρχουν και από την πλευρά των επιχειρήσεων όπως είναι η έλλειψη καινοτομίας και εξωστρέφειας, η ανάπτυξη προηγμένων και διαφοροποιημένων προϊόντων καθώς και το υψηλό κόστος παραγωγής.

Η Ελλάδα είναι μια μικρή οικονομία, το εξαγωγικό μοντέλο της στο μεγαλύτερο μέρος του στηρίζεται στις εξαγωγές υπηρεσιών. Η χώρα μας διαθέτει συγκριτικό γεωμορφολογικό πλεονέκτημα, αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κλάδος του τουρισμού και της ναυτιλίας να κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο στις εξαγωγές των υπηρεσιών. Στις εξαγωγές αγαθών οι κλάδοι καύσιμα – λιπαντικά, μεταποίησης και αγροτικών προϊόντων κατέχουν τις πρώτες θέσεις.

Συμπερασματικά η μικρή και κλειστή οικονομία της Ελλάδας σε συνδυασμό με την έλλειψη ανταγωνιστικότητας είναι η κυριότερες αιτίες που εμποδίζουν την ενίσχυση και αύξηση των εξαγωγών προς τρίτες χώρες. Θα πρέπει η χώρα μας να ακολουθήσει διδάγματα και εμπειρίες χωρών της ΕΕ-27, ώστε να καταφέρει να επιτύχει το «εξαγωγικό θαύμα» και τη σύγκλιση με τις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Το φαινόμενο της διαφθοράς και προτάσεις πολιτικής για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

 

Ο ρόλος της διακυβέρνησης δηλαδή η διαδικασία της λήψης αποφάσεων, είναι καθοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη μιας χώρας. Ένας από τους κυριότερους δείκτες ποιότητας της διακυβέρνησης, είναι ο δείκτης της διαφθοράς. Η διαφθορά μετράει το βαθμό στον οποίο η δημόσια εξουσία εξασκείται προς προσπορισμό ιδίου οφέλους ή αλλιώς η κατάχρηση δημόσιας εξουσίας για ιδιωτικό όφελος. Περιλαμβάνει επίσης την εξουσία και στον ιδιωτικό τομέα όπως τον νεποτισμό και τις ιδιοτελείς πολιτικές που επιτρέπουν σε εταιρίες, πολιτικούς, δημοσίους υπαλλήλους ή στελέχη επιχειρήσεων να αποφύγουν την λογοδοσία. Η διαφθορά είναι ένα φαινόμενο που επιδρά στην κοινωνία μιας χώρας αλλά και στα δημοσιονομικά μεγέθη της. Αυτό συμβαίνει γιατί η διαφθορά μπορεί να αφορά σε κατάχρηση εξουσίας κατά την συναλλαγή των πολιτών με το κράτος σε βασικά αγαθά ή υπηρεσίες (υγεία, ασφάλεια, εκπαίδευση) αλλά και στην διαδικασία λήψης αποφάσεων για την κατανομή των πόρων και την χρηματοδότηση σημαντικών έργων υποδομής. Γενικά η διαφθορά αποτελεί ένα κόστος συναλλαγής στο οικονομικό σύστημα.

Σε ότι αφορά τον έλεγχο της διαφθοράς στην Ελλάδα, αυτός είναι διαχρονικά αρκετά προβληματικός. Τα τελευταία 25 χρόνια η χώρα μας υπολείπεται του Μέσου Όρου των χωρών του ΟΟΣΑ.

Τις τελευταίες δεκαετίες καταβάλλονται σε παγκόσμιο επίπεδο προτάσεις πολιτικής για τον περιορισμό και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να ληφθούν τέτοια μέτρα ώστε οι συνθήκες να μην ενθαρρύνουν αλλά ούτε και να επιτρέπουν τέτοιες εκδηλώσεις. Τα μέτρα αφορούν την ίδρυση εξειδικευμένου κέντρου εναντίον της διαφθοράς, την δημιουργία επιτροπών διαφάνειας. Επίσης η πλήρης μηχανογράφηση - ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του δημοσίου, ώστε να καταπολεμηθεί η γραφειοκρατία και οι μεγάλες καθυστερήσεις. Η συνέχιση και αναβάθμιση της εφαρμογής «Διαύγεια» με την ανάρτηση όλων των δημοσίων δαπανών στο διαδίκτυο. Η δημιουργία συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και η αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου σε καταγγελίες, με μηδενική ανοχή. Κίνητρα επιβράβευσης και αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων.

 Είναι σημαντικό για την δημοκρατία να  καταπολεμηθεί η διαφθορά γιατί έτσι ενισχύεται το κράτος δικαίου.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Ανθεκτικότητα Συστήματος.

 

Η έννοια της ανθεκτικότητας αναφέρεται στην ικανότητα και την ευελιξία ενός συστήματος να προσαρμόζεται κάτω από πίεση, σε νέα δεδομένα και αλλαγές ενώ να μπορεί να ανακάμπτει. Η ανθεκτικότητα είναι μια πολύ απαραίτητη ιδιότητα για μια κρατική οντότητα. Ένα ανθεκτικό κράτος μπορεί να κάνει τέτοιες μεταρρυθμίσεις ώστε όχι  μόνο να επιβιώνει από κρίσεις αλλά και να ανακάμπτει. Έτσι μπορεί να αμβλύνει τις επικίνδυνες καταστάσεις, να περιορίζει τις επιπτώσεις, να οργανώνει τις διαδικασίες ανάκαμψης, να ελαχιστοποιεί τις κοινωνικές αναταραχές και να επιβιώνει μετά από μια κρίση περιορίζοντας τις ολέθριες απώλειες ζημιές ή μείωση της ποιότητας ζωής. Ένα ανθεκτικό κράτος χτίζει την εμπιστοσύνη με τους πολίτες του και τους τρέφει με ελπίδες για το μέλλον κάτι πολύ σημαντικό για την δημοκρατία. Η κοινωνία εμπιστεύεται το κράτος τους θεσμούς και έτσι αποκτά ανθεκτικότητα να αντιμετωπίσει κρίσεις και διαταραχές.

Υπάρχουν δύο μορφές της ανθεκτικότητας.

Η ισορροπημένη ανθεκτικότητα η οποία ορίζεται ως η ικανότητα ενός συστήματος να μπορεί σε πρώτο χρόνο να απορροφά το σοκ και σε δεύτερο χρόνο να επανέρχεται στην αρχική του θέση χωρίς να δίνεται έμφαση στις επιπτώσεις της επιστροφής.

Η εξελικτική ανθεκτικότητα σε αντίθεση με την ισορροπημένη δεν επιστρέφει στην πρωταρχική θέση αλλά προσαρμόζεται σε μια εξελικτική διαδικασία αλλαγής, υιοθετώντας καινοτόμες και εναλλακτικές μεθόδους για την επιβίωση του συστήματος. Δίνει έμφαση στην προσαρμοστική του ικανότητα. 

 

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Οι λόγοι για τους οποίους η εμπιστοσύνη των Ελλήνων προς τα πολιτικά κόμματα και τους θεσμούς είναι σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

 

Το 2008 στις ΗΠΑ ξέσπασε μια κρίση στην αγορά ακινήτων η οποία οδήγησε σε κατάρρευση των πιστωτικών οργανισμών. Η κρίση γρήγορα επηρέασε όλες τις χώρες προκαλώντας τεράστια οικονομική συρρίκνωση.

Η Ελλάδα για να αντιμετωπίσει την κρίση έλαβε δημοσιονομικά μέτρα τα οποία οδήγησαν στην εκτόπιση της οικονομίας από τις διεθνείς αγορές. Για την αποφυγή της χρεωκοπίας πρόσφυγε στο μηχανισμό στήριξης με υπογραφή τριών μνημονίων. Αυτά παρείχαν πιστώσεις με ευνοϊκούς όρους και αντάλλαγμα δημοσιονομική προσαρμογή με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Τα μέτρα αυτά μεσοπρόθεσμα έφεραν κατάρρευση των εισοδημάτων, εκτίναξη της ανεργίας, μη εξυπηρέτηση των τραπεζικών δανείων, διόγκωση του δημοσίου χρέους και μέτρα λιτότητας. Η πρωτοφανής ύφεση στέρησε από τους Έλληνες το 25% του ΑΕΠ, η φτώχεια μεγάλωσε την ανισότητα, το βιοτικό επίπεδο συρρικνώθηκε και πολλοί Έλληνες μετανάστευσαν στο εξωτερικό για μια θέση εργασίας. Οι πολίτες θεώρησαν ότι χρόνια προβλήματα πολιτικής επάρκειας, κακής διαχείρισης και διαφθοράς επιβάρυναν την χώρα και οδηγήσαν την Ελλάδα σε αυτή την χρεοκοπία. Η κοινωνία κλήθηκε να πληρώσει το τίμημα λαθών ή παραλήψεων του παρελθόντος. Οι θεσμοί στη χώρα δεν αποδείχτηκαν ανθεκτικοί ώστε να μπορούν να ελέγξουν τα δυσάρεστα αποτελέσματα της ύφεσης και να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, ώστε να βγει η κοινωνία με τις λιγότερες απώλειες από την κρίση και να ανακάμψει γρήγορα. Τα πολιτικά κόμματα δεν είχαν το βαθμό προσαρμοστικότητας και ευελιξίας ώστε να καταφέρουν την  επιτυχή προσαρμογή στη κρίση. Τα κόμματα που κυβέρνησαν την περίοδο της κρίσης δεν μπόρεσαν να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις ώστε να επιβιώσει η χώρα και να περιορίσουν τις επιπτώσεις από την καταστροφή. Οι συνέπειες ήταν ολέθριές  για την μείωση της ποιότητας ζωής με αποτέλεσμα τις κοινωνικές αναταραχές. Οι πολίτες πλέον δεν έτρεφαν καμία ελπίδα από το κράτος και τους θεσμούς για τον τερματισμό της κρίσης, έτσι κλονίστηκε και χάθηκε η εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς και τα κόμματα.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Οι λόγοι για τους οποίους τίθεται ζήτημα για τη βιωσιμότητα του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος και τρόποι που θα μπορούσε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά του.

 

Στο παρελθόν το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα χαρακτηριζόταν από κατακερματισμό με την ύπαρξη πολλών αυτοτελών φορέων ασφάλισης.

Σήμερα, μετά τις τελευταίες νομοθετικές παρεμβάσεις, το ασφαλιστικό σύστημα στηρίζεται σε ένα μοναδικό φορέα τον ΕΦΚΑ. Η σύνταξη αποτελείται από την εθνική σύνταξη, η οποία δεν χρηματοδοτείται από τις ασφαλιστικές εισφορές αλλά απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό και  την ανταποδοτική σύνταξη όπου χρηματοδοτείται από τις ασφαλιστικές εισφορές του εργαζομένου σε όλη την διάρκεια του εργασιακού του βίου.

Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος ήταν σε κίνδυνο και αποφασίστηκαν νομοθετικές παρεμβάσεις με την ίδρυση του ΕΦΚΑ. Η πρόσφατη οικονομική κρίση καθώς και οι μετέπειτα κρίσεις, δημιούργησαν μεγάλα ελλείματα στον κρατικό προϋπολογισμό ώστε το κράτος να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του στο ασφαλιστικό σύστημα. Η κακή διαχείριση των αποθεματικών των φορέων κοινωνικής ασφάλισης δημιούργησε ελλείματα στα ασφαλιστικά ταμεία. Η ανασφάλιστη εργασία στερεί από τα ταμεία έσοδα μέσω των εισφορών των εργαζομένων και εργοδοτών. Η εισφοροδιαφυγή μειώνει τα έσοδα του κράτους. Τέλος η δυσμενέστατη εξέλιξη του φαινομένου της γήρανσης του πληθυσμού. Αυξάνεται ο αριθμός των ασφαλισμένων που λαμβάνουν σύνταξη λόγω μείωσης της θνησιμότητας και αύξηση του προσδόκιμου ζωής, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται ο πληθυσμός των ατόμων που εργάζονται λόγω της υπογεννητικότητας.

Το σύστημα αυτό θα μπορούσε να αντικατασταθεί από ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα που θα στηριζόταν σε τρείς πυλώνες. Στον πρώτο πυλώνα ο κρατικός, υποχρεωτικός με βάση το αναδιανεμητικό σύστημα. Στον δεύτερο πυλώνα ασφάλιση με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, με την δυνατότητα ο ασφαλισμένος να επιλέγει μεταξύ κρατικού ή ιδιωτικού φορέα και τρίτος πυλώνας αυστηρός ιδιωτικός προαιρετικός και με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Ειδικότερα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν ώστε να ενισχυθεί η βιωσιμότητα του, χωρίς όμως να αυξάνει την ευημερία είναι η αύξηση των ορίων ηλικίας ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, αύξηση εισφορών εργαζομένων και εργοδοτών, μείωση ποσοστών αναπλήρωσης αναλογικής σύνταξης. 

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Πιθανές οικονομικές επιπτώσεις της υιοθέτησης του Ιατρικού Μηδενισμού (Medical Nihilism)

 

Ο Ιατρικός Μηδενισμός είναι ο σκληρός σκεπτικισμός που αναπτύσσεται στην κοινωνία και εκδηλώνεται με την έκφραση μικρής έως μηδενικής εμπιστοσύνης στην αποτελεσματικότητα των ιατρικών παρεμβάσεων, των φαρμάκων, των εμβολίων και γενικά ως προς την χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα της ιατρικής ως επιστήμης.

Ιστορικά η ιατρική βρίσκεται σε ένα συνεχή πόλεμο με τις ασθένειες και τις πανδημίες με άλλοτε θετικά αποτελέσματα και άλλοτε αποτυχίες. Όμως σε κάθε περίπτωση έχει καταφέρει να εξαλείψει μεγάλες ιστορικά πανδημίες με υψηλή θνησιμότητα.

Κάθε φορά που αμφισβητείται μια ιατρική έρευνα, μια ιατρική παρέμβαση, ή ένα νέο σκεύασμα τότε δημιουργείται χώρος για την εμφάνιση μιας νέας πανδημίας ή ασθένειας. Η οποία θα εξαπλωθεί επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής της κοινωνίας. Κάθε ιατρική παρέμβαση που δεν υποστηρίζεται από το σύνολο της κοινωνίας οδηγεί σε έξαρση ασθενειών με επιβάρυνση του συστήματος δημόσιας υγείας και περίθαλψης, αύξηση των δαπανών για την υγεία ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η κακή υγεία του πληθυσμού επηρεάζει την παραγωγικότητα, και την ποιότητα των αγαθών και υπηρεσιών. Αποτέλεσμα είναι η μειωμένη οικονομική ανάπτυξη και η συρρίκνωση του ΑΕΠ το οποίο με την σειρά του θα μειώσει τις δαπάνες για την υγεία και θα οδηγήσει σε απώλεια ευημερίας της κοινωνίας.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Ποιοι είναι οι βασικοί γεωπολιτικοί παίκτες της νοτιοανατολικής Μεσογείου και πως θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ελλάδα τις αναθεωρητικές τάσεις της Τουρκίας ως προς την προάσπιση των γεωπολιτικών της συμφερόντων

 Η νοτιοανατολική μεσόγειος αποτελεί ένα χώρο υψηλής γεωπολιτικής σπουδαιότητας. Διασταυρώνονται τρείς ήπειροι, διαφορετικές θρησκείες, εμπορικοί δρόμοι και πολιτισμοί. Όμως αυτό που την καθιστά κρίσιμης σημασίας είναι η ύπαρξη υδρογονανθράκων.

Σε αυτή τη γεωπολιτική σκακιέρα της ανατολικής Μεσογείου υπάρχει μια ευρύτερη ομάδα χωρών που λόγω κυριαρχικών δικαιωμάτων έχουν συμφέροντα κοινά ή αντικρουόμενα, όπως η Ελλάδα, η Τουρκία, η  Αίγυπτος, η Κύπρος και το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία ως τρίτες χώρες επιθυμούν την ενεργή παρουσία τους στα νερά της νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Η Τουρκία αποτελεί μια χώρα που τα τελευταία χρόνια βίωσε μια συστηματική βιομηχανική ανάπτυξη. Αυτή η ανάπτυξη αύξησε πάρα πολύ τις απαιτήσεις της για ενέργεια και έτσι στράφηκε ενεργά στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της νοτιοανατολικής Μεσογείου, για να καλύψει αυτές τις αυξανόμενες ανάγκες. Ο σημερινός αναθεωρητισμός της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτή την ενεργειακή ανάγκη ενώ την οδηγεί να γίνεται επιθετική και να εγείρει μια σειρά θεμάτων και αμφισβητήσεων προς την χώρα μας όπως: αποστρατικοποίηση των νησιών των Δωδεκανήσων, γκρίζες ζώνες σε κυριαρχία νησιών, θαλάσσιες ζώνες (ΑΟΖ) και προσδιορισμός της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.

Η Ελλάδα θα πρέπει να αντιμετωπίσει την τούρκικη επιθετικότητα διαμορφώνοντας ανάλογα την εξωτερική της πολιτική. Εφόσον η Τουρκία νοιάζεται πραγματικά για την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θα πρέπει να θέσουμε όρους στην συναίνεση της χώρας μας. Η συνεργασία στα θέματα χαμηλής πολιτικής δεν παράγει σημαντικά αποτελέσματα αλλά η συνέχιση της θεωρείται ωφέλιμη. Να συμφωνήσουμε ως προς το περιεχόμενο της διαφοράς μας που είναι μόνο η οριοθέτηση της ΑΟΖ και αμοιβαία να προσφύγουμε στο Διεθνές δικαστήριο για την επίλυση της. Να διασφαλίσουμε την αποτελεσματική άμυνα στα νησιά μας και να επιδιώξουμε την ύπαρξη ισχυρών συμμαχιών. Τέλος να καταστήσουμε σαφές ότι οι ελληνοτουρκικές διαφορές δεν είναι διμερές θέμα αλλά θέμα ΕΕ και Τουρκίας.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Η έννοια της βιώσιμης παραγωγής και πως συνδέεται με την καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης

 

Το σημερινό μοντέλο οικονομικής μεγέθυνσης που στηρίζεται στην παραγωγή πλούτου και στην υψηλή μαζική κατανάλωση δημιουργεί μια βιομηχανική κοινωνία μη διατηρήσιμη μακροπρόθεσμα, λόγω της σταδιακής εξάντλησης των διαθέσιμων φυσικών πόρων, της δημογραφικής ανάπτυξης και της ρύπανσης κατά κύριο λόγο της ατμόσφαιρας.

 Είναι πλέον κυρίαρχη η αντίληψη πως θα πρέπει να λάβει χώρα η μετάβαση σε νέα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης, τα οποία στηρίζονται στη βιώσιμη παραγωγή. Η ανάπτυξη δηλαδή που θα καλύπτει τις κοινωνικές ανάγκες μέσα από μια βιώσιμη διαδικασία για την κοινωνία και το περιβάλλον. Η δυνατότητα μιας κοινωνίας να καλύπτει τις ανάγκες της χωρίς να υποθηκεύει το μέλλον των επόμενων γενεών. Να μην αναλίσκουμε τους φυσικούς πόρους κατά τρόπο ληστρικό και εξαντλητικό.

Η συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων θα επιτευχθεί εάν υπάρχει η περιβαλλοντική συνείδηση. Αυτή η φροντίδα για το περιβάλλον είναι η απόκτηση οικολογικής συνείδησης, η οποία καλλιεργείται από μικρή ηλικία μέσα από την μάθηση και την υιοθέτηση οικολογικών συμπεριφορών. Η οικολογική συνείδηση είναι η απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων, η υιοθέτηση αξιών, στάσεων και συμπεριφορών που αποσκοπούν στην προστασία και καλυτέρευση του περιβάλλοντος και του φυσικού πλούτου. Οι πολίτες κάνουν συνειδητά βιώσιμες επιλογές στην καθημερινότητά τους και ευαισθητοποιούνται σε θέματα που παλιότερα δεν θεωρούνταν σημαντικά, όπως οι βιώσιμες καταναλωτικές συνήθειες.

Η περιβαλλοντική συνείδηση θέτει το πλαίσιο, τους όρους και το μοντέλο παραγωγής των αγαθών και υπηρεσιών. Η κοινωνία συνειδητοποιημένη πιά, θέλει οι κυβερνήσεις, οι θεσμοί καθώς και ο ιδιωτικός τομέας να εφαρμόζουν πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον επιτυγχάνοντας την πράσινη οικονομική ανάπτυξη. Είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν λίγο από την ευημερία τους ώστε να περιορίσουν την ρύπανση και την κλιματική κρίση. Η βιώσιμη παραγωγή στοχεύει στη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης σε βάθος χρόνου και η περιβαλλοντική συνείδηση επενδύει στην βιώσιμη παραγωγή.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Για ποιο λόγο το ΑΕΠ δεν αποτελεί ένα ικανοποιητικό μέτρο για την προσέγγιση της ανθρώπινης ευημερίας και της ικανοποίησης από την ζωή

 Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) είναι ένας οικονομικός δείκτης ο οποίος δείχνει την συνολική αγοραία αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται εντός της επικράτειας της χώρας από ημεδαπούς και αλλοδαπούς.

Όταν ο δείκτης (ΑΕΠ) αυξάνεται κάθε χρόνο, σημαίνει ότι η χώρα βιώνει μια οικονομική μεγέθυνση. Εξαιτίας της στενής σχέσης μεταξύ του ΑΕΠ, της οικονομικής μεγέθυνσης και της οικονομικής ανάπτυξης, γίνεται αποδεκτό ότι το ΑΕΠ αποτελεί το βασικότερο κριτήριο της οικονομικής ανάπτυξης μιας οικονομίας άρα και της ευημερίας της κοινωνίας.

Σήμερα ο άκρατος καπιταλισμός, με την μεγιστοποίηση της κατανάλωσης και της οικονομικής χρησιμότητας δίνει σιγά σιγά χώρο σε μια ανάπτυξη που προϋποθέτει την βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας, της «ικανοποίησης της ζωής», την βιώσιμη ανάπτυξη, όροι που δεν μπορούν να εκφραστούν μέσα από τον δείκτη του ΑΕΠ.

Ο δείκτης του ΑΕΠ πλέον δεν αποτελεί ικανοποιητικό μέτρο για την προσέγγιση της ευημερίας και της ικανοποίησης από την ζωή.

Αυτό συμβαίνει γιατί ο δείκτης δεν μας λέει τίποτε ως προς την διανομή του ίδιου του ΑΕΠ στην κοινωνία. Το ΑΕΠ μπορεί να αυξάνεται αλλά να πλουτίζει ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού ενώ η κοινωνία στο σύνολο της να καθίσταται περισσότερο άνιση.

Το ΑΕΠ δεν αποτελεί ικανοποιητικό μέτρο της ποιότητας της ζωής, γιατί ενώ αυτό είναι υψηλό, η ποιότητα ζωής μπορεί να είναι κατώτερη. Αυτό συμβαίνει διότι ο βαθμός ικανοποίησης των αναγκών του ανθρώπου καθορίζεται από παράγοντες όπως η υγεία, η εκπαίδευση και το βιοτικό επίπεδο που δεν μπορούν να εκφραστούν σε χρηματικούς όρους.

Καταλήγουμε ότι η έννοια της ανθρώπινης ευημερίας δεν προσδιορίζεται πλέον μόνο από το ΑΕΠ, αλλά από νέα διαφορετικά εργαλεία που μπορούν να μετρήσουν τους δείκτες της ικανοποίησης της ζωής.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Tο φαινόμενο της ενεργειακής απεξάρτησης στην Ελλάδα και με ποιόν τρόπο μειώνεται η εξάρτηση από τις συμβατικές πηγές ενέργειας

Η ενέργεια αποτελεί το οξυγόνο της ελληνικής οικονομίας. Η ενέργεια με την κύρια χρήση της ως εισροή στην παραγωγή συμμετέχει σχεδόν στο σύνολο των αγαθών που παράγονται. Συμβάλει έτσι στην οικονομία με την προστιθέμενη αξία αλλά και τις θέσεις εργασίας που δημιουργεί.

Το ενεργειακό κόστος έχει τόσος σημαντική επίδραση στο ΑΕΠ που μια μικρή μεταβολή του θετική ή αρνητική ενισχύει ή μειώνει πολλαπλάσια το ΑΕΠ.

Η χώρα μας από το παρελθόν μέχρι σήμερα έχει υψηλή ενεργειακή εξάρτηση στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο από τις εισαγωγές μέσω ξένων κρατών.

Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία είναι εύθραυστη σε κάθε παγκόσμια γεωπολιτική ή οικονομική κρίση που θα αυξήσει το κόστος εισαγωγής ενέργειας.

Είναι ζωτική ανάγκη για την οικονομία να ακολουθήσει μια μετάβαση από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα σε άλλες μορφές ενέργειας πιο βιώσιμες, λιγότερο ρυπογόνες και εγχώρια παραγόμενες. Επιπλέον υπάρχει η δέσμευση έως το 2050 η χώρα να είναι «κλιματικά ουδέτερη», σύμφωνα με τους στόχους και τις αποφάσεις της ΕΕ (μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου).

Η απεξάρτηση αυτή θα μπορέσει να λάβει χώρα μόνο μέσα από τον δρόμο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Ο πρώτος τομέας είναι η ηλεκτρική ενέργεια. Το μερίδιο του λιγνίτη που αποτελεί το κυριότερο καύσιμο στο μίγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχει υποχωρήσει σημαντικά καθώς μεγάλο μέρος καλύπτεται από φυσικό αέριο και ΑΠΕ (ηλιακή, αιολική).

Υπάρχει εθνικό σχέδιο το οποίο προβλέπει στην μετάβαση και διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό σύστημα.

Είναι ένα εγχείρημα που προϋποθέτει οικονομικά, ρυθμιστικά και τεχνικά μέσα καθώς και πολλά μέτρα πολιτικής. Η χρηματοδότηση δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων στις ΑΠΕ θα είναι πολύ σημαντική και υπόσχονται μια αλλαγή στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

Η Κλιματική Αλλαγή θα φέρει ευκαιρίες αλλά και προβλήματα σε αυτή την μετάβαση. Η ξηρασία δημιουργεί δυσχέρειες στη παραγωγή συμβατικής ενέργειας μέσω των υδροηλεκτρικών εργοστασίων, ενώ η επέκταση της καλοκαιρίας και της ηλιοφάνειας θα δώσουν ώθηση στην ηλιακή ενέργεια. Η αιολική ενέργεια θα παραμείνει σημαντική πηγή για την χώρα και δεν θα πληγεί από την Κλιματική Αλλαγή. Αυτή η μετάβαση προς τα ΑΠΕ θα έχει σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στις επηρεαζόμενες περιοχές οι οποίες θα πρέπει να αντισταθμίσουν τις ζημιές μέσα από ολοκληρωμένα σχέδια δίκαιης μετάβασης.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Κλιματική αλλαγή και τα πιθανά σενάρια έκβασης (ευνοϊκό σενάριο, σενάριο σταδιακής προσαρμογής, ένα μη βιώσιμο σενάριο και ένα δυσμενές σενάριο)

 

Θα προσπαθήσουμε να σχηματοποιήσουμε το μέλλον της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα χρόνια, με την χρήση των σεναρίων. Θα λάβουμε ως προκαθορισμένο στοιχείο δηλαδή ως μια αναπόφευκτη τάση τον εξωγενή παράγοντα της Κλιματικής αλλαγής.

Με τον όρο κλιματική αλλαγή εννοούμε την παγκόσμια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη λόγω της αύξησης των εκπομπών άνθρακα ως κύριο λόγο, η οποία οδηγεί και σε αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων κλιματικών φαινομένων. Οι επιπτώσεις της Κλιματικής αλλαγής στο δικό μας χώρο εκτιμάται θα επηρεάσουν σε διαφορετική ένταση τομείς της οικονομίας όπως την γεωργία, την ενέργεια, τον τουρισμό.

 Η δημιουργία και προετοιμασία ενός ευνοϊκού σεναρίου για την ελληνική οικονομία θα περιλαμβάνει την κλιματική αλλαγή και τα ζητήματα της οικονομίας. Η κλιματική αλλαγή σε ένα ευνοϊκό σενάριο θα έχει ήπια ένταση ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι περιορισμένης έντασης και συχνότητας. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον,
στο οικοσύστημα θα είναι μικρές και ελεγχόμενες. Απαραίτητη  προϋπόθεση είναι ότι η πολιτική που έχει ήδη σχεδιαστεί για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών άνθρακα θα έχει εφαρμοστεί καθολικά σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ελληνική πολιτεία θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα με την ενίσχυση των επενδύσεων σε τομείς που επηρεάζονται από την Κλιματική αλλαγή. Επίσης θα υπάρξει η ενσωμάτωση της κλιματικής αλλαγής στο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, χωρίς να απαιτείται η αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης. Τέλος η κλιματική αλλαγή μπορεί να προσφέρει και κάποιες ευκαιρίες ανάπτυξης σε τομείς όπως η ενέργεια (Ηλιακά πάρκα) και στον τουρισμό (επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου).

Ένα σενάριο σταδιακής προσαρμογής θα περιλαμβάνει ως δεδομένο ότι η κλιματική αλλαγή έχει μέτρια προς μεγάλη ένταση εκδήλωσης των φαινομένων της. Σε αυτή την περίπτωση οι επιπτώσεις θα είναι μέτριες και θα επηρεάσουν άμεσα και έμμεσα παραγωγικούς κλάδους της χώρας.

Η πολιτεία θα πρέπει να αυξήσει σημαντικά τις δαπάνες ώστε να περιορίσει τις επιπτώσεις αλλά περισσότερο να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Νέα σχέδια και νέα πρότυπα παραγωγής πρέπει να εφαρμοστούν ώστε να υπάρξει προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Το μη βιώσιμο σενάριο για την ΚΑ θα περιλαμβάνει ως δεδομένο ότι η ΚΑ τα επόμενα χρόνια θα έχει μεγάλη ένταση, δεν θα επιβραδυνθεί λόγω προληπτικών μέτρων και θα εκδηλωθεί με πολύ έντονα φαινόμενα και μεγάλης συχνότητας και διάρκειας. Οι επιπτώσεις θα είναι πολύ σοβαρές και πολύ δύσκολα ανατρέψιμες. Δεν θα υπάρξουν περιθώρια ούτε για ενσωμάτωση ούτε για προσαρμογή της οικονομίας και της κοινωνίας. Θα περιοριστεί σημαντικά η δυνατότητα ικανοποίησης των αναγκών της παρούσας γενεάς ενώ θα διακυβευτεί αρνητικά η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Το αναπτυξιακό μοντέλο της οικονομίας θα υποστεί σοβαρό πλήγμα αφού οι τομείς που το στηρίζουν όπως η γεωργία, η ενέργεια, ο τουρισμός θα πληγούν ανεπανόρθωτα. Η εσωτερική μετανάστευση θα ενταθεί, ενώ η έλλειψη νερού, η καταστροφή καίριων υποδομών θα δημιουργήσει ζητήματα κοινωνικής συνοχής και δημόσιας υγείας.

Στο δυσμενές σενάριο οι επιπτώσεις θα είναι ολοκληρωτικές και μη αναστρέψιμες. Η ελάχιστη παραγωγή σοδειάς και η έλλειψη διαθέσιμου πόσιμου νερού, θα αυξήσουν την θνησιμότητα και θα πλήξουν την ποιότητα ζωής. Η οικονομία και το ΑΕΠ της χώρας θα συρρικνωθούν τόσο ώστε θα πληγεί η ευημερία της κοινωνίας.

Η μελλοντική εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής καθώς και το εύρος των επιπτώσεων της, παραμένουν σε σημαντικό βαθμό αβέβαιες. Όμως το βέβαιο είναι ότι η πολιτεία οφείλει να έχει λάβει έγκαιρα μέτρα αντιμετώπισης και ομαλής προσαρμογής.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς

Οι τρεις πρόσφατες κρίσεις (Μεγάλη Ύφεση του 2008, πανδημία COVID-19 και ενεργειακή κρίση του 2022) και το πως επηρέασαν και διαμόρφωσαν το σκηνικό της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας για τα επόμενα δέκα χρόνια.

 

Τη τελευταία δεκαετία η χώρα μας έχει βιώσει τρείς συνεχόμενες κρίσεις, τη μεγάλη ύφεση του 2008, την πανδημία του covid-19 και την ενεργειακή κρίση του 2022. Οι κρίσεις έχουν αφήσει έντονο το αποτύπωμα τους στην ελληνική οικονομία και κοινωνία.

Η μεγάλη ύφεση του 2008.

Αφορούσε τον χρηματοπιστωτικό κλάδο. Η κρίση ενώ ξεκίνησε από τις ΗΠΑ αλλά λόγω της παγκόσμιας διασυνδεσιμότητας της οικονομίας είχε σημαντικό αντίκτυπο στην ήδη εύθραυστη και αδύναμη ελληνική οικονομία. Οι χρόνιες διαρθρωτικές παθογένειες, οι δομικές αδυναμίες, η υψηλή κατανάλωση με δανεικό χρήμα, η αναβολή αναγκαίων ριζικών μεταρρυθμίσεων, τα δίδυμα ελλείματα, οδήγησαν σε μια τεράστια κρίση χρηματοδότησης. Επακόλουθο ήταν η εφαρμογή των μνημονίων και η συρρίκνωση του ΑΕΠ.

Η κρίση του COVID-19

Είχε επιπτώσεις ταυτόχρονα σε δύο πεδία, στη δημόσια υγεία και στην οικονομία. Στην υγεία η κρίση αφορούσε μια πανδημία από έναν άγνωστο ιό που προκαλούσε σοβαρή αναπνευστική λοίμωξη με μεγάλη θνησιμότητα σε ευάλωτες ομάδες ανθρώπων. Η υψηλή μεταδοτικότητα του ιού σε συνδυασμό με την έλλειψη προληπτικής αγωγής οδήγησε την πολιτεία να εφαρμόσει μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης για να μην καταρρεύσει το σύστημα υγείας και περίθαλψης. Αποτέλεσμα ήταν να καταρρεύσει κάθε οικονομική δραστηριότητα με αντίκτυπο στην προσφορά - ζήτηση αγαθών καθώς και στην αγορά εργασίας.

Ενεργειακή κρίση του 2022.

Εμφανίστηκε πριν ακόμα μπορέσει η ελληνική οικονομία και κοινωνία να επουλώσει τις πληγές της από την πανδημία COVID-19. Η γεωπολιτική σύγκρουση στην ανατολική Ευρώπη και ο ρόλος της Ρωσίας ως ο μοναδικός προμηθευτής φυσικού αερίου, εκτόξευσε σε δυσθεώρητα ύψη τις τιμές της ενέργειας με επακόλουθο τις ανατιμήσεις σε όλα τα αγαθά.

Οι τρείς παραπάνω κρίσεις που αναλύσαμε επηρέασαν το σκηνικό της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας για τα επόμενα χρόνια. Κληροδότησαν αβεβαιότητα η οποία επιδρά στην οικονομική δραστηριότητα με αυξήσεις των τιμών και του πληθωρισμού που θα συνεχιστούν στο μέλλον λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους. Αποτέλεσμα η μελλοντική συρρίκνωση του Α.Ε.Π και η διάσπαση της κοινωνικής συνοχής. Οι καταναλωτές θα έχουν πιο βραχυπρόθεσμες προσδοκίες και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να φροντίζουν αυτές και όχι τα μακροπρόθεσμα σχέδια τους. Οι κυβερνήσεις που δεν θα καταφέρουν να δώσουν λύσεις στις κρίσεις θα καταρρεύσουν και το κενό θα καλύπτεται από το λαϊκισμό και την πολιτική καχυποψία.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς  

.