Αρνητική εξωτερικότητα

 

Είναι γεγονός ότι πάρκα, δημόσιοι αθλητικοί χώροι, δημόσια κτήρια, παιδικές χαρές, δημόσια μέσα μεταφοράς, το περιβάλλον, τα ποτάμια, οι λίμνες, οι θάλασσες, ακόμα και ο αέρας που αναπνέουμε, ρυπαίνονται, βανδαλίζονται , καταστρέφονται, καταναλώνονται αναποτελεσματικά σε μεγάλες ποσότητες, γενικά γίνεται κακή χρήση τους. Αυτό πιθανόν να συμβαίνει γιατί όλοι οι παραπάνω πόροι είναι κοινό κτήμα όλων, δεν ανήκουν σε κάποιον, η χρήση τους είναι δωρεάν ή σχεδόν δωρεάν και έτσι κανένας δεν έχει κίνητρο να κάνει οικονομία στη χρήση τους ή να κάνει λελογισμένη χρήση ή να μην προκαλεί ζημιά και καταστροφή.

Όταν ένα άτομο ή ομάδα ατόμων  με τις ενέργειες τους μειώνουν  την ευημερία κάποιου άλλου ατόμου ή ομάδας ατόμων τότε μιλάμε για μια αρνητική εξωτερικότητα. Όλα τα παραπάνω παραδείγματα είναι αποτελέσματα αρνητικής εξωτερικότητας. Φανταστείτε ένα  ποτάμι που δεν ανήκει σε κανέναν και ένα εργοστάσιο να ρίχνει τα απόβλητα του στο ποτάμι. Αυτή η ρύπανση δημιουργεί αρνητική εξωτερικότητα σε όσα άτομα κάνουν χρήση του νερού του ποταμού. Επίσης ακόμα και ένα άτομο που καπνίζει τσιγάρο σε ένα κλειστό χώρο μειώνει την ευημερία των υπολοίπων ατόμων που αναπνέουν τον καπνό του.

Κάθε περίπτωση αρνητικής  εξωτερικότητας θα μπορεί  να περιοριστεί ή να εξαλειφθεί, εάν έχουν οριστεί ιδιοκτησιακά δικαιώματα. Δηλαδή να υπάρχει ιδιοκτήτης σε κάθε πόρο, ώστε να μην ανήκει σε όλους. Τότε αυτός που δημιουργεί την αρνητική εξωτερικότατα σε βάρος των υπολοίπων, θα πρέπει να καταβάλει κάποιο τίμημα στον ιδιοκτήτη του πόρου που βλάπτει με τις ενέργειες του. Έτσι μόνο θα περιόριζε τις αρνητικές του ενέργειες. Φανταστείτε τον κύριο που κάπνιζε σε κλειστό χώρο, εάν έπρεπε να καταβάλει κάποιο χρηματικό ποσό για τη ζημιά που προκαλούσε με τον καπνό του, τότε θα σταματούσε το κάπνισμα γιατί το προσωπικό κόστος θα υπερβαίνει το προσωπικό όφελος της ικανοποίησης του τσιγάρου. Επίσης το ποτάμι ή η παιδική χαρά ή οι λίμνες, αν είχαν ιδιοκτησιακό καθεστώς και δεν ανήκαν σε όλους, δηλαδή σε κανένα, τότε καμία ρύπανση, καταστροφή ή  βανδαλισμός δεν θα είχε συμβεί. 

Υπάρχει η λανθασμένη ιδεολογία ότι κάθε δημόσιος πόρος ανήκει σε όλους ή μάλλον σε κανέναν και μπορούμε να τον μειώνουμε ανεξέλεγκτα, γιατί με κάποιο τρόπο το κράτος θα τον αναπληρώσει και μάλιστα δεν μπορούμε να καταλάβουμε, ότι το κόστος καταβάλλεται από εμάς μέσω της φορολογίας.

Τα κείμενα αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προτάσεις.

 Γιάννης Κεφαλάς